Geschiedenis van Gorinchem

De wortels van Gorinchem gaan terug tot de vroege middeleeuwen. Aan de monding van de rivier de Linge ontstond rond het jaar 1000 een nederzetting van vissers en boeren. Het gehucht werd Goriks heem genoemd, het thuis van Gorik, de vermoedelijke stamvader van de bewoners. Door de strategische ligging aan waterwegen groeide de handel snel. Graaf Floris V verleende de bewoners in 1224 vrijstelling van tol, en in 1322 kreeg Gorinchem stadsrechten. Daarmee kon de plaats zich versterken met stenen muren en poorten.

Vestingwerken en stadsrechten

Vanaf de 14e eeuw werd Gorinchem bestuurd door de heren van Arkel. Zij lieten een kasteel bouwen op de plaats van de huidige Lingehaven en versterkten de stadsmuren. Na de verwoestingen tijdens de Hoekse en Kabeljauwse Twisten werd in de 16e eeuw een groot verdedigingswerk aangelegd: elf bastions met brede wallen en grachten omgaven de stad. Vier stadspoorten gaven toegang: de Arkelse Poort, Dalempoort, Waterpoort en Kanselpoort. Alleen de Dalempoort is tegenwoordig nog intact.

Religieuze en militaire geschiedenis

In 1572 namen de watergeuzen de stad in tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Twaalf katholieke priesters en broeders uit Gorinchem werden gevangen genomen en later in Brielle opgehangen; zij staan bekend als de Martelaren van Gorcum. De stad bleef militair belangrijk; de vestingwerken werden herhaaldelijk aangepast. In de 17e eeuw stond langs de rivier de Merwede de Blauwe Toren, een machtige verdedigingstoren die later werd gesloopt. De fortificaties vormden onderdeel van de Hollandse Waterlinie.

Economische bloei en verval

Door handel in vis, graan en scheepsbouw kende Gorinchem in de 17e eeuw een bloeiperiode. Schepen uit heel Europa meerden aan in de haven. In de 18e eeuw kwam het verval; de rivier verzandde en de handel week uit naar andere steden. Tijdens de Franse bezetting raakten delen van de verdedigingswerken in verval. In de 19e eeuw bracht de Industriële Revolutie nieuw leven: er ontstonden scheepswerven en fabrieken, en de spoorlijn naar Breda en Utrecht versterkte de verbindingen.

Moderne tijd

In de 20e eeuw groeide Gorinchem buiten de stadswallen; wijken zoals Haarwijk en Wijdschild verrezen. De gemeente fuseerde met het dorp Dalem in 1986. Het historische hart bleef echter goed bewaard. Dankzij restauraties zijn de vestingwallen, bastions en oude woningen nog steeds te bewonderen. In augustus 2021 riep de ANWB Gorinchem uit tot de “mooiste vestingstad van Nederland” — een bekroning van eeuwen geschiedenis en cultureel erfgoed.

Fotogalerij